Οπως και η ζωή, έτσι και ο αθλητισμός, έχει τις καλές και τις κακές του στιγμές. Υπάρχουν στιγμές που θα φτάσεις στον στόχο σου και άλλες που για λίγο δεν θα τον αγγίξεις. Υπάρχουν στιγμές που θα κλαις από χαρά και άλλες από λύπη.
- Της Ματίνας Νούλα
Ενα πράγμα που είναι σίγουρο στον αθλητισμό, είναι ότι ο καθένας κάποια στιγμή, όση προσπάθεια και αν έχει κάνει, όσο κόπο και αν έχει καταβάλλει, θα βιώσει την αποτυχία, ή καλύτερα, τη μη επίτευξη του στόχου του και την επακόλουθη απογοήτευση και όλα τα σχετικά οδυνηρά συναισθήματα.
Ο όρος αποτυχία όμως, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται στον αθλητισμό. Δεν υπάρχει αποτυχία, είναι απλά ένα σκαλί για την επιτυχία, δίαυλος για τη βελτίωση, μέσο για την ωρίμανση, απαραίτητο συστατικό της μάθησης. Η αποτυχία πρέπει να είναι ο δάσκαλός μας. Είναι μια προσωρινή παράκαμψη, όχι ένα αδιέξοδο. Είναι κάτι που μπορούμε να αποφύγουμε μόνο με το να μην κάνουμε τίποτα.
Το σημαντικό εδώ είναι πώς θα διαχειριστεί ο αθλητής αυτήν την κατάσταση, όπως και αν την ονομάσει, και πώς θα βγει πιο δυνατός από αυτήν, καθώς είναι μία κατάσταση που δημιουργεί πολλά αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις, πόνο, άγχος, ματαίωση, φόβο, αμφισβήτηση του εαυτού, άρνηση και όλα αυτά παραμερίζουν για λίγο τη λογική.
Η πραγματική επιτυχία όμως αποτελείται από το να μην χάνεις τον ενθουσιασμό σου και το κίνητρό σου όταν οι αποτυχίες έρχονται. Η επιμονή και η πίστη είναι αυτά που μπορούν να μετατρέψουν την αποτυχία σε ένα εξαιρετικό επίτευγμα, σε μία σπουδαία επιτυχία.
Οταν έρχεται η αποτυχία το μυαλό παίζει διάφορα παιχνίδια και πολλές φορές στρεβλώνει καταστάσεις. Δεν είναι λίγοι οι αθλητές που λαμβάνουν υπερβολική ευθύνη για το αποτέλεσμα, κατηγορούν, απαξιώνουν, υποβαθμίζουν τον εαυτό τους και όλες τους τις προσπάθειες και ικανότητες, κατάσταση η οποία δεν τους βοηθάει να ανακάμψουν.
Από την άλλη, είναι και αθλητές που τα ρίχνουν όλα σε εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. κακές καιρικές συνθήκες) και λαμβάνουν καθόλου ή ελάχιστη ευθύνη του αποτελέσματος προκειμένου να προστατέψουν το «Εγώ» και την αυτοεικόνα τους.
Ετσι, δημιουργούν εύκολα νέο κίνητρο για την επόμενη προσπάθεια, εφόσον δεν έφταιγαν οι ίδιοι, ξεπερνώντας έτσι την αποτυχία πιο εύκολα. Ούτε, όμως, αυτή η τακτική είναι σωστή, καθώς οι αθλητές με αυτήν την σκοπιά ανάλυσης δεν προσπαθούν να καταλάβουν και να διορθώσουν τα λάθη τους, δεν μαθαίνουν να αποδέχονται την ήττα και τα λάθη τους και σε κάθε αποτυχία ψάχνουν μια δικαιολογία.
Τι πρέπει να γίνει όμως όταν μία κακή έκβαση έρχεται;
Εχεις δύο επιλογές:
– Μπορείς να απαντήσεις αρνητικά στον τελευταίο αγώνα και να επιτρέψεις να μεταφερθεί αυτή η αρνητικότητα και στον επόμενο
– Μπορείς να απαντήσεις με την ψυχική ανθεκτικότητα και δύναμη («mental toughness») ενός μαχητή. Μental toughness είναι η θετική απάντηση στις αντιξοότητες, είναι το mindset που ωθεί προς τα εμπρός αντί να προσκολλάται στο παρελθόν: «Δεν έχει καμία σημασία τι σου συμβαίνει, σημασία έχει τι κάνεις με αυτό που σου συμβαίνει, πώς το αντιμετωπίζεις».
* Φόρμουλα επιτυχίας: δέσμευση (commitment) στην προπόνηση + high motivation (υψηλό κίνητρο) + mental toughness (ψυχική ανθεκτικότητα).
Συνεπώς:
– Ανάλαβε την ευθύνη των πράξεών σου και απόδωσε το αποτέλεσμα σε «εσωτερική εστία ελέγχου» (ικανότητα του ατόμου να πιστεύει ότι έχει ο ίδιος ευθύνη για ό,τι του συμβαίνει, και για τις νίκες και για τις ήττες), κατάσταση η οποία προσδίδει αυτοπεποίθηση καθώς νιώθει το άτομο ότι έχει ο ίδιος δυνατότητα ελέγχου για όλα γύρω του.
– Να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου, να αναλαμβάνεις το βάρος των λαθών σου και να προσπαθείς να επωφελείσαι από αυτά.
– Αν αποδίδεις την αποτυχία μόνιμα σε εξωτερικούς παράγοντες και αποποιείσαι τις ευθύνες, στην συνέχεια δεν είναι τόσο εύκολο να αποδώσεις την επιτυχία σε εσωτερικούς. Το αίσθημα όμως ότι η επιτυχία σου ανήκει είναι σπουδαίο και αποτελεί τεράστιο «ψυχολογικό ντοπάρισμα» για τη συνέχεια των προσπαθειών.
– Νέα στοχοθεσία, για τους επόμενους αγώνες-στόχους. Οι στόχοι θα πρέπει να είναι βραχυπρόθεσμοι και ρεαλιστικοί. Η αποτυχία επιτρέπει τον προβληματισμό και ίσως την προσαρμογή των στόχων/προσδοκιών.
– Η κατανόηση της ανάγκης για αλλαγή και η ευελιξία είναι σημαντικά χαρακτηριστικά ενός αθλητή.
– Δώσε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ανάλυσης του αγώνα και των λαθών του σε εσένα και τον προπονητή σου και στη συνέχεια αποστασιοποιήσου από την κατάσταση και εστίασε στο «τώρα». H ανάλυση του αγώνα και των λαθών είναι απαραίτητη διαδικασία καθώς είναι σκαλί για τη βελτίωση, τη μάθηση και την αποφυγή των ίδιων λαθών.
– Ωστόσο, αυτή η διαδικασία δεν θα πρέπει να έχει μεγάλη διάρκεια, καθώς θα σπαταληθεί περίσσια ενέργεια και πρέπει να γίνει γρήγορα επανεστίαση στο «τώρα». Θα μπορούσες για παράδειγμα να δώσεις 2 μέρες στον εαυτό σου για να σκεφτείς τα πράγματα που δεν πήγαν καλά και να επιτρέψεις στον εαυτό σου να απογοητευτεί ή να θυμώσει, αλλά αυτό είναι, ως εκεί. Αφού συμπληρωθούν αυτές οι μέρες, γράψε όλα τα πράγματα που πήγαν καλά, ώστε να μπορείς να ανατρέξεις σε αυτά. Μην αφήνεις τις σκέψεις σου να ταξιδεύουν πίσω στις αρνητικές εμπειρίες και να ανατρέχεις στα θετικά που έγραψες.
– Αποδοχή των αρνητικών συναισθημάτων και της απογοήτευσης. Είναι λογικό να υπάρχουν, πρέπει να κατανοηθούν και να γίνουν αποδεκτά ώστε να προχωρήσεις παρακάτω. Το να προσπαθήσεις να τα πολεμήσεις και να τα αποφύγεις είναι σπατάλη χρόνου και ενέργειας. Η αποδοχή της αποτυχίας είναι απαραίτητη για την οικοδόμηση ψυχικής ανθεκτικότητας και δύναμης.
– Εκμάθηση αυτοσυμπόνιας (self- compassion): Η αυτοσυμπόνια είναι απαραίτητη στην εργαλειοθήκη των αθλητών. Αυτοσυμπόνια σημαίνει να αναγνωρίζεις ότι βιώνεις μια συναισθηματικά δύσκολη περίοδο και να θέλεις να κάνεις κάτι για να βοηθήσεις τον εαυτό σου να την ξεπεράσει. Δεν σημαίνει να ψάχνεις δικαιολογίες για να νιώσεις καλύτερα αλλά να συμπεριφέρεσαι ευγενικά στον εαυτό σου χωρίς σκληρή κριτική, καθώς μια κακή έκβαση δεν διαγράφει τη συνολική προσπάθεια. Σημαίνει απλώς αναγνώριση του πόνου και επιθυμία αυτοβοήθειας.
– Κάνε τις σωστές ερωτήσεις στον εαυτό σου και μην εστιάσεις μόνο στο αρνητικό αποτέλεσμα: Τι πήγε καλά; Τι χρειάζεται δουλειά; Τι μπορείς να μάθεις από το σήμερα που θα σε βοηθήσει στην προπόνηση αύριο και στο να αποδώσεις καλύτερα στο μέλλον; Αυτές είναι ερωτήσεις προσανατολισμένες στη διαδικασία και όχι μόνο στο αποτέλεσμα, και βοηθούν να συνειδητοποιήσεις ότι ποτέ δεν πάνε όλα στραβά.
– Υπάρχουν πάντα κάποια καλά και ευκαιρίες για μάθηση. Άλλαξε και βελτίωσε τα λάθη σου χωρίς να πειράξεις τα «σωστά βήματα». Ενα συχνό λάθος είναι να «ξηλώνουμε» τα πάντα, όταν έχουμε μια αποτυχία. Τα σωστά όμως, δε μας φταίνε σε κάτι.
– Θυμήσου: «Οταν τελειώνει ένας αγώνας, αρχίζει ο επόμενος» και πως «το αύριο είναι μια άλλη μέρα». Οι αθλητές υψηλού επιπέδου εστιάζουν τη συγκέντρωση και τοποθετούν την ενέργειά τους στην προετοιμασία για τον επόμενο αγώνα, αντί να βυθίζονται στις μαύρες σκέψεις και στον οίκτο για τον εαυτό τους, κρατάνε τα θετικά από τον κακό αγώνα, αφήνουν στο παρελθόν τα αρνητικά και προετοιμάζονται για το μέλλον.
– Ενας σπουδαίος αθλητής είχε πει: «Οταν χάνεις, το καλό είναι ότι η επόμενη ημέρα είναι μια άλλη ημέρα και όλα ξεκινούν από το μηδέν. Οταν κερδίζεις, το κακό είναι ότι η επόμενη ημέρα είναι μια άλλη μέρα και όλα ξεκινούν πάλι από το μηδέν!»

Ματίνα Νούλα
Η επιτυχία χτίζεται πάνω στην αποτυχία και στις αντιξοότητες. Το να τα παρατήσεις είναι η μοναδική αποτυχία. Ολα τα άλλα είναι απλά σκαλοπάτια προς την επιτυχία. Μην τη φοβάσαι την αποτυχία, πρέπει να θες να αποτύχεις, για να πετύχεις και όλα όσα θέλεις και ονειρεύεσαι να πετύχεις βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά του φόβου.
Kαι μην ξεχνάς να τροφοδοτείς το μυαλό σου με επιτυχία και σκέψεις επιτυχίας («Feed your mind with success»).
Ακριβώς όπως ένα δυνατό σώμα χρειάζεται τα σωστά θρεπτικά συστατικά για να επιτύχει τη μέγιστη απόδοση, έτσι και το μυαλό χρειάζεται τη σωστή πρόσληψη και τροφοδότηση.
* Η Ματίνα Νούλα είναι κλινική / αθλητική ψυχολόγος, αλλά και η νικήτρια του 41ου Αυθεντικού Μαραθωνίου της Αθήνας (matina-noula.gr).