Ο Μαραθώνιος της Αθήνας κλείνει φέτος 127 χρόνια «ζωής», συνδεδεμένος και με το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Μαραθωνίου δρόμου, του πιο παλαιού αγώνα του κόσμου! Tο 2023 θα διεξαχθεί το 96ο Πρωτάθλημα και το 41ο στις γυναίκες.
Ο Μαραθώνιος της Αθήνας είναι συνυφασμένος με την ιστορία του αγωνίσματος και έχει μια τεράστια ιστορία αριθμών. Τα στατιστικά του είναι… αμέτρητα, ενώ κάποιοι αριθμοί και ημερομηνίες έχουν ξεχωριστή θέση για τον ΣΕΓΑΣ, τα οποία καταγράφονται σε αυτό το ειδικό αφιέρωμα.
Οι πρώτοι αγώνες που καταγράφονται ως Πανελλήνιοι
Στις 11 Φεβρουαρίου 1896 ο δρομέας του Εθνικού Γ.Σ., Γεώργιος Γρηγορίου, είχε τρέξει τον Μαραθώνιο της Αθήνας, ενάμιση μήνα πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων και υπολογίζεται πώς έκανε 3 ώρες και 45 λεπτά. Στις 10 Μαρτίου του 1896 έγινε το 1ο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα που αποτέλεσε και «δοκιμαστικό» αγώνα για την επιλογή των αθλητών για την Ολυμπιάδα. Νικητής ο Χαρίλαος Βασιλάκος του Πανελληνίου Γ.Σ., με χρόνο 3 ώρες και 17 λεπτά.
Η εφημερίδα της εποχής «Ολυμπία» ανέφερε σε απόσπασμά της: «Αφετηρία του Μαραθωνίου Δρόμου θα είναι το 40 στάδιον επί της από Μαραθώνος εις Αθήνας δημοσίας οδού…»! Η εκκίνηση δόθηκε στις 2μ.μ., αλλά υπάρχει μη συμφωνία στα στοιχεία συμμετοχής, καθώς αναφέρονται σε διάφορα δημοσιεύματα της εποχής 33 δηλωθέντες και 25 να παίρνουν εκκίνηση ή 40 περίπου δηλωθέντες, 12 εκκίνησαν και τερμάτισαν οι μισοί! Επίσης, υπάρχει ασυμφωνία για τα χιλιόμετρα που φαίνεται ότι από το 1924 και μετά καθιερώθηκαν τα 42.195μ., ενώ νωρίτερα γίνονταν 40χλμ. ή 40,2χλμ. (25 μίλια) ή 41,86χλμ.
Στην αυθεντική διαδρομή πραγματοποιήθηκαν οι 1οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896, η Μεσολυμπιάδα του 1906 και οι 26οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 2004 για το αγώνισμα του Μαραθωνίου. Επίσης, τα Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα του 1969 και του 1982, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 1997 και το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1995.
Το 1ο Βαλκανικό Πρωτάθλημα διεξήχθη στις 12 Οκτωβρίου του 1930. Ο 1ος Διεθνής Μαραθώνιος της Αθήνας έγινε το 1955, ο 1ος αγώνας «Ολυμπιακής Ημέρας» και Μνήμης Σπύρου Λούη το 1967, ο 1ος Λαϊκός Αγώνας το 1972 και το 1983 πραγματοποιήθηκε ο 1ος Αγώνας «Ειρήνης» σε μνήμη Γρηγόρη Λαμπράκη.
Το 2001 μετατράπηκε σε Κλασικό Μαραθώνιο Αθηνών και έγινε ο 1ος αγώνας στις 4 Νοεμβρίου 2001, αλλά η μέτρηση ξεκινάει από το 1983. Αργότερα μετονομάστηκε στην τωρινή του ονομασία ως Αυθεντικός Μαραθώνιος Αθήνας στη μνήμη Γρηγόρη Λαμπράκη, όπου φέτος κλείνει 40 χρόνια!
Πρώτοι νικητές ο Φάνης Τσιμιγκάτος (2:28.18) και η Μεταξία Μπρετζελέα (3:35.52). Ο 1ος αγώνας, γενικά, στις γυναίκες διεξήχθη το 1974 με νικήτρια τη Γερμανίδα Εύα- Μαρία Βέστφαλ με χρόνο 3:55.56.
Ο Φάνης Τσιμιγκάτος νικητής στον ΚΜΑ το 1983
Τα ρεκόρ του Μαραθωνίου της Αθήνας
- Το ρεκόρ αυθεντικής διαδρομής κατέχει ο Κενυάτης Φίλιξ Κιπτσιρτσίρ Κάντι με 2:10.37 από τις 9 Νοεμβρίου 2014 και στις γυναίκες η Γιαπωνέζα Μιζούκι Νογκούτσι με 2:26.20 από τις 22 Αυγούστου 2004.
- Τα ρεκόρ ΑΜΑ κατέχουν στους άνδρες ο Φίλιξ Κιπτσιρτσίρ Κάντι με 2:10.37 (9/11/2014) και η Λιθουανή Ράσα Ντραζνταουσκάιτε με 2:31.06 (30/10/2010).
- Το ρεκόρ Ελλήνων στην αυθεντική διαδρομή κατέχουν ο Κώστας Γκελαούζος με το 2:16.49 στις 14 Νοεμβρίου 2021 και η Μαρία Πολύζου με το 2:39.10 στις 9 Αυγούστου 1997.
- Τα ρεκόρ αγώνα ΑΜΑ Ελλήνων, ο Κώστας Γκελαούζος με 2:16.49 (2021) και η Κωνσταντίνα Κεφαλά με 2:40.36 στις 31 Οκτωβρίου 2010.
Στις 39 διοργανώσεις που έχουν προηγηθεί στους άνδρες έχουν κερδίσει 30 διαφορετικοί αθλητές και τις περισσότερες νίκες έχει ο Νίκος Πολιάς με 4 (1993, 1995, 1998 και 2000). Οι χώρες νικητών είναι 11 διαφορετικές και τις περισσότερες πρωτιές τις έχει η Κένυα (16) και ακολουθεί η Ελλάδα με 12.
Στις γυναίκες νικήτριες έχουν αναδειχθεί 36 διαφορετικές αθλήτριες και τις περισσότερες νίκες «μοιράζονται» 2 αθλήτριες, η Παναγιώτα Πετροπούλου (1993, 1996) και η Γερμανίδα Σόνια Όμπερεμ– Κρόλικ (2001, 2002). Οι νικήτριες προέρχονται από 13 χώρες, με την Ελλάδα να είναι επικεφαλής με 10 νίκες και ακολουθεί η Ιαπωνία με 6.
Ο Νίκος Πολιάς κατέχει τις περισσότερες (4) νίκες στον Μαραθώνιο της Αθήνας
Στους πανελληνίους τίτλους πολυνίκης στους άνδρες είναι ο Νίκος Πολιάς με 7 (1993, 1995, 1996, 1999, 2000, 2001 και 2003) και στις γυναίκες η Γεωργία Αμπατζίδου, επίσης με 7 νίκες (2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2008 και 2009).
Στον Μαραθώνιο της Αθήνας έχουν μετάσχει και μεγάλες μορφές του μαραθωνίου και ξεχωρίζει αναμφισβήτητα ο δις ολυμπιονίκης, ο Αιθίοπας Αμπέμπε Μπικίλα, νικητής του 1961 με χρόνο 2:23.44.
Οι περσινοί νικητές ήταν ο Χαράλαμπος Πιτσώλης με χρόνο 2:23.43 και η Βασιλική Κωνσταντινοπούλου με 2:46.01. Τερμάτισαν 12.531 δρομείς και ο τελευταίος σημείωσε επίδοση 8:17.36.
Υπάρχουν όμως και άλλοι σημαδιακοί αριθμοί στο Μαραθώνιο της Αθήνας. Φέτος συμπληρώνονται 127 χρόνια από την πρώτη διεξαγωγή του, 40 χρόνια από τον πρώτο Αυθεντικό αγώνα, 60 χρόνια από τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, ενώ «κλείνουν» και 77 χρόνια από τη νίκη του Στέλιου Κυριακίδη στη Βοστόνη. Ο θρυλικός δρομέας που έχει κερδίσει τρεις φορές σε Πανελλήνιο Πρωτάθλημα (1933, 1936 και 1939).