Οκτώ μέρες και σήμερα για την εκκίνηση του 41ου Αυθεντικού Μαραθωνίου της Αθήνας, και το iRun «ξεδιπλώνει» τις πτυχές της ιστορίας του κορυφαίου αθλητικού γεγονότος, μέσα από ένα αφιέρωμα με πολλά στοιχεία, επιδόσεις και σημαντικές προσωπικότητες.
Σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς και μελετητές, μία από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν μεταξύ των 72ων και 73ων Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας (492-488 π.Χ.), όταν διαδραματίστηκε μία από τις μεγαλύτερες μάχες της ιστορίας. Στην περίφημη μάχη, που έγινε τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο του 490 π.Χ. στην πεδιάδα του Μαραθώνα, ο Μιλτιάδης, επικεφαλής των Αθηναίων και των Πλαταιέων συνέτριψε τους Πέρσες του Δάτη και του Αρταφέρνη. Κι ενώ εξακολουθούσε η μάχη γύρω από τα πλοία των Περσών, ο αγγελιοφόρος Φειδιππίδης έφυγε πεζός από τον Μαραθώνα για να φέρει τη χαρμόσυνη είδηση της νίκης στους Αθηναίους. Υπερέβαλε εαυτόν κατά τη διαδρομή και μόλις αναφώνησε «Νενικήκαμεν» ενώπιον των συμπολιτών του, έπεσε νεκρός από την εξάντληση.
Περίπου 2.200 χρόνια αργότερα, ο Πιερ ντε Κουμπερτέν και ο Δημήτριος Βικέλας εμπνευσμένοι από τη διαδρομή του οπλίτη ημεροδρόμου μεθόδευσαν τη διεξαγωγή εκ νέου των Ολυμπιακών Αγώνων που είχαν καταργηθεί το 393 μ.Χ. από τον Θεοδόσιο τον Α’. Ο επίσης Γάλλος φιλόλογος και γλωσσολόγος Μισέλ Μπρεάλ, έπεισε το φίλο του Κουμπερτέν να συμπεριλάβει στο πρόγραμμα των Πρώτων Σύγχρονων Αγώνων το Μαραθώνιο δρόμο, που ως αγώνισμα δεν υπήρχε στην αρχαιότητα.
Έτσι, φτάσαμε στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα, όπου ξεκίνησε να γράφεται η ιστορία του θρυλικού αγωνίσματος που μαγεύει εκατομμύρια δρομέων σε όλο τον κόσμο, με σκοπό «την επανάληψη του διάσημου εκείνου δρόμου που εξετέλεσε ο στρατιώτης του Μαραθώνος».
Οι Μαραθώνιοι-σταθμοί της Αθήνας
1896
Με επίκεντρο το Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας των 111.486 κατοίκων, η μικρή και φτωχή Ελλάδα εκείνης της εποχής διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία τους Πρώτους Σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες (25 Μαρτίου – 3 Απριλίου με το παλαιό ημερολόγιο, 6 Απριλίου – 15 Απριλίου με το νέο). Νωρίς το απόγευμα της 25ης Μαρτίου 1896 (6 Απριλίου με το νέο ημερολόγιο), ανήμερα της επετείου της Εθνικής Παλιγγενεσίας, δόθηκε στο ανακαινισμένο και κατάμεστο Στάδιο η έναρξη των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων της σύγχρονης εποχής. Αμέσως μετά ακούστηκε για πρώτη φορά ο «Ολυμπιακός Ύμνος», σε ποίηση Κωστή Παλαμά και μουσική Σπύρου Σαμάρα.
Η πρώτη κούρσα Μαραθωνίου πραγματοποιήθηκε στις 10 Μαρτίου 1896, κατά τη διάρκεια των Α’ Πανελληνίων Αγώνων Στίβου, για τον καθορισμό των πρώτων έξι αθλητών που θα λάβαιναν μέρος στους επίσημους Ολυμπιακούς μετά από 19 ημέρες. Οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες ήταν νεαροί νεοσύλλεκτοι του στρατού, οι οποίοι είχαν επιλεγεί από τους διοικητές τους εξαιτίας των ικανοτήτων τους στον αθλητισμό.
Τον αγώνα κέρδισε ο Χαρίλαος Βασιλάκος του Πανελληνίου Γ.Σ. με 3 ώρες και 18 λεπτά. Ο Σπύρος Λούης αγωνίστηκε στoν δοκιμαστικό μαραθώνιο της 24 Μαρτίου, όπου βγήκε 5ος με επίδοση 3:18.27. Ωστόσο, οι μεθοδεύσεις της εποχής τον ήθελαν να σταθεί στην εκκίνηση των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων.
Στις 29 Μαρτίου 1896, 17 αθλητές από πέντε χώρες παρατάχθηκαν στη γέφυρα του Μαραθώνα, στην αφετηρία, για να διανύσουν τη χωμάτινη διαδρομή ως το Παναθηναϊκό Στάδιο. Ο 23χρονος Μαρουσιώτης νερουλάς κέρδισε την κούρσα των 40 χλμ. στο κακοτράχαλο χωμάτινο έδαφος με 2:58.50. Στην ιστορία του Μαραθωνίου των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων αποτυπώθηκε η θρυλική εικόνα του Σπύρου Λούη να εισέρχεται θριαμβευτικά στο Παναθηναϊκό Στάδιο εν μέσω ξέφρενων πανηγυρισμών από 100.000 θεατές.
Ο 21χρονος Μανιάτης αθλητής, Χαρίλαος Βασιλάκος, νικητής του Πανελλήνιου Πρωταθλήματος, ακολούθησε με 3:03.03, 15 λεπτά πιο γρήγορος από την προ ολίγων ημερών κούρσα του. Ο Ούγγρος Γκούλα Κέλνερ ήταν τρίτος με 3:06.35, κερδίζοντας την ένσταση από τον Σπύρο Μπελόκα που έφτασε τρίτος στο στάδιο. Η σπουδαία αθλητική μορφή του Βασιλάκου με την πολυετή αθλητική αξία, βρήκε τη θέση της στο πάνθεον των κορυφαίων αθλητών στις φιλόξενες αίθουσες του Μουσείου Μαραθωνίου Δρόμου, στο χωριό του Μαραθώνα.
1906
Βραχύβια αθλητική διοργάνωση, επιπέδου Ολυμπιακών Αγώνων, που διεξήχθη τον Απρίλιο του 1906 στην Αθήνα, ενδιαμέσως των Ολυμπιακών Αγώνων του Αγίου Λουδοβίκου (1904) και του Λονδίνου (1908), εξ ου και Μεσολυμπιάδα. Ο επίσημος τίτλος της ήταν Β’ Διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες.
Η διοργάνωση αυτή προέκυψε ως μια συμβιβαστική λύση μεταξύ της Ελλάδας που ζητούσε τη μόνιμη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα και του βαρώνου Ντε Κουμπερτέν, κατ’ επέκταση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής που προέκρινε τη διεθνοποίηση των Αγώνων. Η λύση που δόθηκε ήταν να διεξάγεται κάθε δύο χρόνια μια Μεσολυμπιάδα στην Αθήνα και κάθε τέσσερα χρόνια οι Ολυμπιακοί Αγώνες σε μια διαφορετική χώρα του κόσμου.
Η ελληνική πρωτεύουσα αποτέλεσε το ιδανικό μέρος για να ανακτηθεί το χαμένο ολυμπιακό πνεύμα που είχε «κακοποιηθεί» στους δύο προηγούμενους Ολυμπιακούς Αγώνες των Παρισίων (1900) και του Αγίου Λουδοβίκου (1904), με την άκρατη εμπορευματοποίηση και τη μεγάλη διάρκειά τους.
Η εκκίνηση του Μαραθωνίου δρόμου, το 1906
Στο πλαίσιο της Μεσοολυμπιάδας, στο Μαραθώνιο πήραν εκκίνηση 53 δρομείς από 16 χώρες. Νικητής ήταν ο Καναδός Μπιλ Σέρινγκ με 2:51.23, ο οποίος είχε ζήσει δύο μήνες στην Αθήνα για να εγκλιματιστεί. Δεύτερος ακολούθησε ο Σουηδός Τζον Σβένμπουργκ με 2:58.20 και τρίτος ο Αμερικανός Γουίλιαμ Φρανκ (3:00.46.8). Καλύτερος Ελληνας ήταν ο Γιάννης Αλεπούς, που τερμάτισε 5ος με χρόνο 3:09.25, ενώ πολύ κοντά του βρέθηκε ο Κώστας Καρβελάς, 7ος με χρόνο 3:15.54.
1955
Από τη διεθνή κούρσα της Μεσοολυμπιάδας μεσολάβησαν 49 χρόνια για να γίνει και πάλι μία αντίστοιχη διεθνής διοργάνωση, στην κλασική πια διαδρομή. Στις 2 Οκτωβρίου του 1955 έγινε ο πρώτος Διεθνής Μαραθώνιος της Αθήνας, υπό καταρρακτώδη βροχή. Ο αγώνας έγινε με τη συμμετοχή 21 αθλητών (12 Έλληνες, 4 Αιγύπτιοι, 2 Γιουγκοσλάβοι και από ένας Ιταλός, Γερμανός και Φινλανδός).
Η απόφαση για διεθνή μαραθώνιο προϋπήρξε από το 1938, εντούτοις τα γεγονότα που οδηγούσαν προς παγκόσμιο πόλεμο δεν επέτρεψαν την υλοποίησή της παρά 17 χρόνια αργότερα.
Το 1955, λοιπόν, νικητής στον Α’ Διεθνή Μαραθώνιο στέφθηκε ο Φινλανδός Βέικο Κάρβονεν με 2:27.30. Τον ακολούθησαν στον τερματισμό δύο Αιγύπτιοι, οι Αμτουλκερίμ με 2:39.02 και Χαμέντ (2:39.04), ενώ από ελληνικής πλευράς ο Δημήτρης Δερβένης κατέλαβε την 9η θέση με χρόνο 2:57.11.
1969
Το 1969 επρόκειτο να διεξαχθούν οι Πανευρωπαϊκοί Αγώνες στίβου στο Καραϊσκάκη και στις 6 Απριλίου της ίδιας χρονιάς έγινε μια σημαντική κούρσα στη λογική του τεστ ιβέντ για το μαραθώνιο. Η κούρσα αυτή συγκέντρωσε την παγκόσμια ελίτ του μαραθωνίου και θεωρείται ενδεχομένως η κορυφαία της κλασικής διαδρομής. Παρόντες στην εκκίνηση ήταν οι αθλητές της πρώτης πεντάδας των Ολυμπιακών Αγώνων του 1968 στο Μεξικό.
Αυτοί ήταν ο χρυσός στο Μεξικό, Αιθίοπας Μάμο Γουόλντε, ο αργυρός Ολυμπιονίκης, Κένζι Κιμιχάρα από την Ιαπωνία, ο χάλκινος Μάικ Ράιν από τη Νέα Ζηλανδία, ο γνωστός μας στην Ελλάδα εκείνη τη δεκαετία, Τούρκος Ισμαϊλ Ακσάι (4ος στο Μεξικό), αλλά και ο πέμπτος, γνωστός και μη εξαιρετέος, Βρετανός Μπιλ Άντκοκς που κέρδισε μάλιστα με 2:11.07 – ρεκόρ διαδρομής που άντεξε 35 χρόνια, για να πέσει οριακά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Πανελλήνιο ρεκόρ έκανε τότε ο Δημήτρης Βούρος με 2:23.33 και κατετάγη 9ος. Στην κούρσα του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος νικητής αναδείχθηκε ο Βρετανός Ρον Χιλ με 2:16.47 ξεπερνώντας στο τέλος τον σπουδαίο Βέλγο Γκαστόν Ρούλαντς (2:17.22), έναν αθλητή με ευρωπαϊκές και Ολυμπιακές διακρίσεις κυρίως στα στιπλ, αλλά και στο πεντάρι και το δεκάρι. Το χάλκινο μετάλλιο πήγε επίσης στη Βρετανία μέσω του Τζιμ Αλντέρ, που κάλυψε την απόσταση σε 2:19.05.
Aπό ελληνικής πλευράς ο Βούρος και ο Γιώργος Φακιολάς δεν ολοκλήρωσαν την προσπάθεια, ενώ ο Νίκος Αυλακιώτης τερμάτισε 24ος με 2:47.53.8.
1982
Δεκατρία χρόνια μετά το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 1969, η πρωτεύτουσα φιλοξένησε και πάλι τη διοργάνωση. Στις 12 Σεπτεμβρίου έγινε η κούρσα του μαραθωνίου, ενώ για πρώτη φορά στο πρόγραμμα υπήρξε και κούρσα γυναικών. Τα μεγάλα ονόματα-φαβορί που δέσποζαν ήταν οι Λάουρα Φόλι (Ιταλία), Ρόζα Μότα (Πορτογαλία), Ίνγκριντ Κρίστιανσεν (Νορβηγία) και Καρολίνα Σάμπο (Ουγγαρία). Τελικά, το νήμα του τερματισμού έκοψε πρώτη η Ρόζα Μότα με 2:36:03, για να την πλαισιώσουν στο βάθρο η Φόλι με 2:36:28 και η Κρίστιανσεν με 2:36:38. Όπως φαίνεται και από τους χρόνους, όλα κρίθηκαν στα τελευταία μέτρα…
Κάτι αντίστοιχο έγινε και στους άνδρες, με τον τέταρτο να απέχει ελάχιστα από οπό τον πρώτο. Θεωρήθηκε έκπληξη η νίκη του Ολλανδού Τζέραρντ Νάιμπουρ με 2:15:16, ενώ δεύτερος ήταν ο Βέλγος Αρμάν Παρμεντιέ με 2:15:51 και τρίτος ο συμπατριώτης του Κάρελ Λίσμοντ (2:16:04), ενώ μάταιη ήταν η προσπάθεια για βάθρο του 4ου, Φινλανδού Πέτρι Τιάινεν (2:16:27). Ο Ολυμπιονίκης του ’76 και του ’80, Ανατολικογερμανός Βαλντεμάρ Τσιερπίνσκι τερμάτισε 6ος με 2:17:50, ενώ οι Βέλγοι έδειξαν μια εμμονή στα αργυρά μετάλλια στους Πανευρωπαϊκούς της Αθήνας.
Στον αγώνα του 1982, από ελληνικής πλευράς, ο Μιχάλης Κούσης με 2:26.22 τερμάτισε στην 20ή θέση, ο Φάνης Τσιμιγκάτος 25ος με 2:35.41, ενώ ο Κυριάκος Λαζαρίδης δεν ολοκλήρωσε την προσπάθειά του.
Η Βίβλος: 115+1 μαθήματα ζωής και αθλητισμού (του Στέφανου Αντωνάκη)
1995
Το 1995 έγινε το παγκόσμιο κύπελλο μαραθωνίου δρόμου και η διεθνής ομοσπονδία έδωσε τη διοργάνωση στη χώρα μας, ένα τεστ ιβέντ, κατά κάποιον τρόπο, για το επερχόμενο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Αθήνας.
Στην κούρσα των ανδρών νικητής ήταν ο Κενυάτης Ντάγκλας Γουακιχούρι με 2:12.01. Ηταν αυτός που το 1987 κέρδισε το χρυσό στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στίβου της Ρώμης και το αργυρό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ (1988). Πίσω του, στη δεύτερη θέση, ήταν ο Ιάπωνας Τακαχίρο Σουνάντα 2:13.16 και ακολούθησε ο Ιταλός Νταβίντε Μιλέσι με 2:13.23. Ο Σπύρος Ανδριόπουλος με χρόνο 2:21.44 τερμάτισε 28ος, ανάμεσα σε 64 τερματίσαντες.
Στην αντίστοιχη κούρσα των γυναικών είχαμε ρουμανική κυριαρχία, αφού όλα τα μετάλλια πήγαν στα κορίτσια της χώρας αυτής! Νικήτρια η Ανούτα Κατούνα με 2:31.10, την ακολούθησε η Λιδία Σιμόν με 2:31.46 και η Κριστίνα Πομάκου με 2:32.09. Η Μαρία Πολύζου τερμάτισε 41η με 2:50.04, η Παρασκευή Καστρίτη 44η (2.54.15) και η Παναγιώτα Νικολοπούλου 45η (2.54.32).
1997
Το 1997 έγινε το 6ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στίβου στην Αθήνα και ο μαραθώνιος ήταν ένα από τα πιο δημοφιλή αγωνίσματα της διοργάνωσης. Στις 10 Αυγούστου, στις 8:05 το πρωί, 111 αθλητές πήραν εκκίνηση και μετά από 2 ώρες και 13λ. έφτασε πρώτος στο Καλλιμάρμαρο ο Ισπανός Άμπελ Αντόν, για να βρεθεί μόλις λίγα δευτερόλεπτα πίσω του ο συμπατριώτης του Μάρτιν Φιθ (2:13.21). Το χάλκινο πήγε στην Αυστραλία και τον Στιβ Μονεγκέτι (2:14.16). Τερμάτισαν συνολικά 70 αθλητές, αλλά ανάμεσά τους δεν ήταν οι Έλληνες Σπύρος Ανδριόπουλος, Παναγιώτης Χαραμής, Γιώργος Καραγιάννης και Γιάννης Περίφανος, καθώς εγκατέλειψαν.
Φωτό: Action Images / Γ. Χρυσοχοΐδης
Στις γυναίκες, των οποίων η κούρσα ήταν μια μέρα νωρίτερα, τερμάτισαν 54 από τις 75 που ξεκίνησαν, με την Γιαπωνέζα Χιρόμι Σουζούκι να αναδεικνύεται με διαφορά παγκόσμια πρωταθλήτρια με 2:29.48. Πίσω της, η σπουδαία Μανουέλα Ματσάδο από την Πορτογαλία τερμάτισε 2η με 2:31.12, ενώ η αργυρή Ρουμάνα στο Παγκόσμιο Κύπελλο δύο χρόνια νωρίτερα, Λιδία Σιμόν, κατετάγη 3η με 2:31.55, εννέα δευτερόλεπτα πίσω από την τότε ατομική επίδοσή της.
Σπουδαία κούρσα έκανε το 1997 η κορυφαία μαραθωνοδρόμος μας, Μαρία Πολύζου, η οποία τερμάτισε 12η με χρόνο 2:39.10. Η Παναγιώτα Νικολοπούλου ήταν 42η με 2:54.03 και η Γεωργία Αμπατζίδου 45η με 2:56.58. Αντίθετα, δεν ολοκλήρωσαν η Παρασκευή Καστρίτη και η Σπυριδούλα Σούμα.
Φωτό: Action Images / Σπύρος Αντωνόπουλος
2004
Eκατόν δύο αθλητές βρέθηκαν στην εκκίνηση του Ολυμπιακού μαραθωνίου του 2004 και από αυτούς οι 74 έφτασαν στο Καλλιμάρμαρο. Χρυσός Ολυμπιονίκης αναδείχθηκε ο Ιταλός Στέφανο Μπαλντίνι με χρόνο 2:10.55, ακολουθούμενος από την Αμερικανό Μεμπραχτόμ Κεφλεζίγκι με 2.11.29. Το χάλκινο πήγε στον Βραζιλιάνο αθλητή Βαντερλέι Ντε Λίμα (2.12.11), μετά από την περιπετειώδη διαδρομή του!
Κατά τη διάρκεια της κούρσας, ο προπορευόμενος Ντε Λίμα που φαινόταν ακμαίος και έδειχναν όλα πως πάει για χρυσό, δέχθηκε επίθεση στο 36ο χλμ. στο Χολαργό, από τον ιδιόρρυθμο Ιρλανδό ιερέα, ονόματι Κορνέλιους Χόραν, ο οποίος ήθελε να κάνει γνωστά τα πιστεύω του για το τέλος του κόσμου. Μπαίνοντας αιφνίδια στη διαδρομή, τον έβγαλε από την πορεία του και άρχισε να τον τραβάει από την μπλούζα καταφέρνοντας να τον σπρώξει πάνω στο σαστισμένο κοινό και να τον ρίξει κάτω. Ο Βραζιλιάνος, που μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε σχεδόν μισό λεπτό διαφορά από τους αθλητές που βρισκόντουσαν πίσω του, έχασε πολύτιμα δευτερόλεπτα μέχρι να καταφέρει να απεγκλωβιστεί. Τελικά, βρήκε το κουράγιο να συνεχίσει, αν και έχασε το ρυθμό του, κατόρθωσε όμως να φτάσει μέχρι το βάθρο.
Με σπουδαίο χρόνο, 2:17.56, ο Νίκος Πολιάς τερμάτισε στην 24η θέση. Στις γυναίκες, ανάμεσα στις 82 που ξεκίνησαν, η Γεωργία Αμπατζίδου ήταν 50ή με 2:50.01, ενώ για το βάθρο δόθηκε μάχη με τη Γιαπωνέζα Μιζούκι Νογκούτσι να επικρατεί στο τέλος της Κατερίν Ντερέμπα, με χρόνο 2:26.20 έναντι 2:26.32 της Κενυάτισας. Τέλος, η Αμερικανίδα Ντίνα Κάστορ κατέκτησε το χάλκινο 2:27.20.
Διαβάστε ακόμα:
Αυθεντικός Μαραθώνιος Αθήνας: Οι σημαντικότεροι σταθμοί στην ιστορία του και τα ρεκόρ
