Η Ιρένα Σεβίνσκα ήταν μια εμβληματική αθλήτρια, η Πολωνή «πριγκίπισσα» του στίβου είχε τον απόλυτο συνδυασμό χάρης, ταχύτητας και δύναμης, και ήταν γνωστή για τον μεγαλειώδη διασκελισμό της!
«Η πρώτη γυναίκα του πολωνικού αθλητισμού», όπως την αποκάλεσε ο πρόεδρος της Πολωνίας Andrzej Duda, όταν έχασε την επίπονη μάχη της με τον καρκίνο το 2018, σε ηλικία 72 ετών. Πριν από λίγες ημέρες, συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από τότε που η Σεβίνσκα έγινε η πρώτη αθλήτρια – από γυναίκες και άντρες! – που κατέρριψε το παγκόσμιο ρεκόρ στα 100μ., 200μ. και 400μ.
Εξασφαλίζοντας αυτό το πρωτοφανές κατόρθωμα, στην έδρα της, στο Stadion RKS Skra της Βαρσοβίας, το βράδυ της 22 Ιουνίου 1974, η κορυφαία γυναίκα του πολωνικού αθλητισμού πέρασε στο πάνθεον του παγκόσμιου στίβου ως η πρώτη γυναίκα που έτρεξε 400μ. κάτω από 50 δευτερόλεπτα! Όχι, βέβαια, ότι υπήρχαν πολλοί παρόντες για να αποθεώσουν αυτά τα ιστορικά 49,9 δευτερόλεπτα… Κοιτάζοντας τα ασπρόμαυρα πλάνα της κούρσας στο Janusz Kusocinski Memorial, φαίνεται να υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι στον αγωνιστικό χώρο, παρά στις -σχεδόν άδειες- κερκίδες.
Ο Γιάνους Σεβίνσκι, όμως, είχε εξαιρετική θέα κοντά στη γραμμή τερματισμού. Ήταν ένας από τους κορυφαίους αθλητικούς φωτογράφους της Πολωνίας, επίσης, σύζυγος και προπονητής της Ιρένα. Πράγματι, ήταν αυτός που έπεισε την 28χρονη «βετεράνο» τριών Ολυμπιακών Αγώνων – με έξι μετάλλια ήδη στην κατοχή της, συμπεριλαμβανομένου του χρυσού από τα 200μ. το 1968 – να ανέβει στα 400 μέτρα. «Η Ιρένα απέκτησε τεράστια αντοχή καθώς μεγάλωνε και η ταχύτητά της στα 200μ. αυξανόταν, αντί να μειωνόταν», είπε. «Φαινόταν λογικό ότι τα 400μ. θα ήταν η ιδανική απόσταση για εκείνη».
Η Ιρένα έδειξε εμπιστοσύνη στις προτροπές του συζύγου και προπονητή της. Όταν ο Γιάνους ερωτήθηκε αν πίστευε ότι θα μπορούσε η Ιρένα να σπάσει τα 50 δευτερόλεπτα, απάντησε κατηγορηματικά: «Είναι πολύ καλή, ναι θα μπορούσε χωρίς απολύτως κανένα πρόβλημα!».
Στην πρώτη της προσπάθεια το 1973, ο χρόνος της ήταν 52”. Η δεύτερη επίδοση που έμεινε και στην ιστορία, ήταν στο Kusocinski Memorial το 1974. Η Σεβίνσκα, η οποία είχε κληρωθεί να τρέξει στο δεύτερο κουλουάρ, έτρεξε τα 200 μέτρα σε 22.9 και πέρασε τη γραμμή τερματισμού σε 49.9, καταρρίπτοντας το παγκόσμιο ρεκόρ των 51 δευτερολέπτων που κατείχαν από κοινού η Μέριλιν Νεούφιουλ από την Τζαμάικα και η Μόνικα Τσερτ από την Ανατολική Γερμανία.
Ένα μήνα μετά τα 28α γενέθλιά της, η Σεβίνσκα είχε εισέλθει στη χρυσή, δεύτερη φάση μιας εντυπωσιακής καριέρας στην οποία συγκέντρωσε επτά Ολυμπιακά μετάλλια σε πέντε διαφορετικά αγωνίσματα.
Έφηβη-θαύμα
Η Ιρένα Σεβίνσκα γεννήθηκε στο Λένινγκραντ (Αγία Πετρούπολη σήμερα), από πατέρα Πολωνό και μητέρα Ουκρανή και οι δύο με εβραϊκές ρίζες, πρόσφυγες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το πατρικό της επώνυμο ήταν Κίρσενσταϊν, το Σεβίνσκα ήταν το όνομα του συζύγου της και προπονητή της, Γιάνους Σεβίνσκι.
Το ντεμπούτο της θρυλικής Πολωνής αθλήτριας έγινε στο Τόκιο το 1964, σε ηλικία μόλις 18 ετών. Τερμάτισε δεύτερη στο άλμα εις μήκος με εθνικό ρεκόρ 6.60μ., πίσω από το παγκόσμιο ρεκόρ των 6.76μ. που εξασφάλισε το χρυσό στη Βρετανίδα Μαίρη Ραντ. Κατέκτησε επίσης το αργυρό μετάλλιο στα 200μ., τερματίζοντας μόλις 0.1 πίσω από την Έντιθ Μακγκουάιρ των ΗΠΑ σε 23.1.
Η έφηβη-θαύμα κέρδισε το Ολυμπιακό χρυσό ως δεύτερη δρομέας στην πολωνική τετράδα της σκυταλοδρομίας 4×100μ. που πέτυχε μια ανατρεπτική νίκη επί των ΗΠΑ. Τα σπάικς της Σεβίνσκα από το Τόκιο εκτίθενται στο Μουσείο Παγκόσμιου Στίβου (MOWA).
Στα 19 της χρόνια κατέκτησε το διπλό, παγκόσμιο ρεκόρ σπριντ, το 1965 με 11.1 για τα 100μ. στην Πράγα και 22.7 για τα 200μ. στη Βαρσοβία. Μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968 στην Πόλη του Μεξικού, που η Ιρένα Σεβίνσκα κατέκτησε τον τίτλο. Ωστόσο, τότε απογοητεύτηκε στα δύο πρώτα αγωνίσματά της, αφού δεν κατάφερε να προκριθεί στον τελικό του άλματος εις μήκος και τερμάτισε τρίτη στα 100μ., αλλά στον τελικό των 200μ. κατάφερε να ξεπεράσει την αργή εκκίνησή της και να κερδίσει τελικά με χρόνο 22.58, πετυχαίνοντας παγκόσμιο ρεκόρ.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, η Σεβίνσκα -μητέρα πλέον- σημείωσε 22.47 στον τελικό των Ολυμπιακών Αγώνων του 1972 στο Μόναχο, αλλά αυτό ήταν αρκετό μόνο για το χάλκινο μετάλλιο. Η Ρενάτε Στέτσερ πήρε το χρυσό στο Olympiastadion με χρόνο 22.40, ολοκληρώνοντας ένα διπλό παγκόσμιο ρεκόρ σπριντ, έχοντας κερδίσει τα 100μ. σε 11.07. Από τον Αύγουστο του 1970 έως τον Ιούνιο του 1974, η πανίσχυρη Ανατολικογερμανίδα ήταν αήττητη σε 90 συνεχόμενους αγώνες ανοικτού στίβου, στα 100μ. και 200μ.
Η νικηφόρα πορεία της όμως «τερματίστηκε» όταν ήρθε αντιμέτωπη με την «αναγεννημένη» Σεβίνσκα στις αρχές της σεζόν του 1974. Αφού σημείωσε εθνικά ρεκόρ 11.0 για τα 100μ. και 22.3 για τα 200μ., η μαχητική Πολωνή νίκησε δύο φορές την Στέτσερ, μάλιστα σε ανατολικογερμανικό έδαφος. Στο Βερολίνο, στις 12 Ιουνίου, έκανε χρόνο 11.2 με αντίθετο άνεμο και κέρδισε με διαφορά 0.1, ενώ την επόμενη ημέρα στο Πότσνταμ σημείωσε παγκόσμιο ρεκόρ 22.0 στα 200μ. αφήνοντας την Ανατολικογερμανίδα 0.5 πίσω.
Με αυτή την ενισχυμένη ταχύτητα στα μακριά της πόδια, η Πολωνή συνέχισε καταρρίπτοντας το όριο των 50 δευτερολέπτων στα 400μ. στη Βαρσοβία και στη συνέχεια να κερδίζει τη Στέτσερ στα 100μ. και 200μ. στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Ρώμης.
Στον τελικό των 4×400μ. στο Stadio Olimpico, ολοκλήρωσε το τελευταίο κομμάτι της σκυταλοδρομίας με εντυπωσιακό χρόνο 48.5 δευτερολέπτων, συμβάλλοντας στη συνολική επίδοση της Πολωνικής ομάδας, φέρνοντάς τες στην τέταρτη θέση. Ο καλύτερος γύρος της Στέτσερ ήταν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ το 1976. Σε ηλικία 30 ετών, έκανε ένα εντυπωσιακό τελευταίο 100άρι για να τερματίσει 10 μέτρα μπροστά από την 18χρονη Ανατολικογερμανίδα Κριστίν Μπρέμερ, με παγκόσμιο ρεκόρ 400μ. σε 49.28.
«Θρύλος»
Ο τελευταίος της μεγάλος θρίαμβος ήρθε στο Παγκόσμιο Κύπελλο Στίβου της IAAF το 1977, στο Ντίσελντορφ, όπου οδήγησε μια επίλεκτη Ευρωπαϊκή ομάδα γυναικών σε μια ανατρεπτική νίκη επί της Ανατολικής Γερμανίας. Η Σεβίνσκα εκεί είχε τον εμψυχωτικό ρόλο της αρχηγού. Μετά από μια καθοριστική νίκη επί της Ολυμπιονίκη Μπάρμπελ Έκερτ στα 200 μέτρα, αναδείχθηκε νικήτρια, μετά από μια συναρπαστική μονομαχία στα 400 μέτρα με την Μαρίτα Κοχ, με χρόνο 49.52, τον δεύτερο ταχύτερο χρόνο στην ιστορία.
Στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Πράγας την επόμενη χρονιά, η ανερχόμενη Κοχ κέρδισε με παγκόσμιο ρεκόρ 48.94. Η Σεβίνσκα τότε τερμάτισε τρίτη, σε 50.50, ανεβάζοντας τον αριθμό των ευρωπαϊκών της μεταλλίων σε 10.
Η τελευταία της επιτυχία ήρθε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το 1980. Σε ηλικία 34 ετών, εγκατέλειψε τα 400μ. στον ημιτελικό με τραυματισμό στον αχίλλειο τένοντα.
Στη συνέχεια, η Πολωνή πρωταθλήτρια υπηρέτησε το άθλημά της με διάκριση ως εξέχουσα αξιωματούχος του Παγκόσμιου Στίβου μέχρι τον θάνατό της το 2018. Το 1998, έγινε μέλος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής και την ίδια χρονιά πήρε μέρος στο παγκόσμιο συνέδριο των Ολυμπιονικών στην Καλαμάτα.
Το 2004 έγινε πρόεδρος της Πολωνικής Ολυμπιακής Επιτροπής και την ίδια χρονιά συμμετείχε στη λαμπαδηδρομία στη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα. Το 2005 εξελέγη ως το τρίτο γυναικείο μέλος στο διοικητικό συμβούλιο της Διεθνούς Ένωσης Ομοσπονδιών Κλασικού Αθλητισμού (IAAF).
Στο διάστημα 1999–2003 ήταν μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Παγκόσμιου Συνδέσμου Ολυμπιονικών (WOA). Η Σεβίνσκα ήταν σθεναρά προσηλωμένη στην ισότητα των φύλων, όντας μέλος πολλών επιτροπών – γυναικών και αθλητισμού, συμβάλλοντας εξαιρετικά στη βελτίωση των γυναικών στο αθλητικό κίνημα. Το 2012 ήταν ένα από τα 25 πρώτα μέλη που εισήχθησαν στο Hall of Fame του στίβου, σε τελετή που έλαβε χώρα στη Βαρκελώνη για τα 100 χρόνια της IAAF. Το 2015 συμπεριλήφθηκε στις 25 κορυφαίες αθλήτριες όλων των εποχών, σύμφωνα με την επίσημη βαθμολόγηση της Διεθνούς Ένωσης. Το 2016, ήταν η πρώτη εκπρόσωπος του αθλητισμού που έλαβε το παράσημο του Λευκού Αετού, την υψηλότερη πολωνική τιμή.
Τον Δεκέμβριο του 2018, της απονεμήθηκε τιμητική πλακέτα Παγκόσμιας Κληρονομιάς Στίβου (posthumous category of Legend), με την πλακέτα να αποκαλύπτεται στις 19 Αυγούστου 2020, σε ειδική τελετή στο Μπιντκότζ της Βόρειας Πολωνίας.
• Με πληροφορίες worldathletics.org
Διαβάστε ακόμα:
- Ολυμπιακοί Αγώνες: 10 αξέχαστες στιγμές που με συγκινούν διαχρονικά
- Το 2.09 της Στέφκα Κοσταντίνοβα έγινε 36 ετών (vid)
- 40 ετών το παγκόσμιο ρεκόρ στα 800μ. γυναικών (vid)
